Блог Паўла Сапелкі: Порцыя жаху
Юрыст Праваабарончага цэнтра "Вясна" Павел Сапелка ў чарговым выпуску блога "Слова аб праве" у "Белгазеце" аналізуе ход выбарчай кампаніі і рэпрэсіі ў дачыненні да патэнцыйных кандыдатаў на пасаду прэзідэнта.
Мабыць, на тым тыдні стала ясна, што свабодных выбараў дакладна не будзе, як бы аптымістычна ні настройваліся неспрактыкаваныя выбаршчыкі і кандыдаты. Зразумела, што не прывыкаць, але ўсё роўна гняце - не, не адсутнасць выбараў, я-та ўжо даўно ўсё зразумеў, а тое, як усё гэта скончылася для тых, хто сваю порцыю жаху ўжо атрымаў. Ці хутка атрымае.
Выбарчы працэс яшчэ не прыйшоў да зеніту - рэгістрацыі кандыдатаў, сярэдзіны працэсу як сэнсавай, так і каляндарнай, а стратаў ужо вельмі шмат: дзясяткі людзей на «сутках», хто - на 15, хто - на 90 (пакуль); больш за пятнаццаць - у СІЗА па высмактаным з пальца абвінавачванні. І вось "вішанька": самы, мабыць, паспяховы прэтэндэнт на гэтых выбарах - Віктар Бабарыка з сынам, кіраўніком сваёй групы, таксама ў СІЗА.
Так стварыўся прэцэдэнт: упершыню ў вылучанага кандыдатам у прэзідэнты з'явілася перспектыва правесці выбарчую кампанію са следчага ізалятара. У адрозненне ад актыўнага выбарчага права, якое пасля заключэння пад варту абвінавачаныя губляюць, права быць абраным за імі захоўваецца, і мы маем шанец паназіраць, як гэта будзе ў рэальнасці працаваць. Праўда, наўрад ці гэта працягнецца занадта доўга: на нейкім этапе Цэнтрвыбаркам напэўна знойдзе падставу спыніць працэс. Як з тым жа Ціханоўскім, які павінен быў асабіста падаць заяву аб рэгістрацыі групы ў камісію, але, вось няўдача, быў трошкі пад вартай.
Так і тут: не прыйдзе кандыдат за пасведчаннем - хто ведае, як гэта ў камісіі расцэняць. Калі, вядома, зарэгіструюць яго кандыдатам. Гэта, напэўна, апошняя інтрыга выбараў: што рабіць з амаль паўмільёнам подпісаў? Гэта, вядома, не прэзідэнцкія два мільёны, але калі ацаніць па якасці - выснова відавочная. Тыя, што не прайшлі праз рукі членаў каманды №1, не пахнуць страхам, нянавісцю і хлуснёй.
У любым выпадку выніковая ацэнка гэтых выбараў ужо можа быць зроблена.
Аб нашых выбарах можна казаць бясконца, і ёсць нават міжнародны дакумент з мудрагелістай назвай - Дакумент Капенгагенскай нарады канферэнцыі па чалавечым вымярэнні НБСЕ (папярэдніка АБСЕ - арганізацыі па бяспецы і супрацоўніцтву ў Еўропе), які стаў асновай ацэнак усіх выбараў. Там падкрэсліваецца, што "воля народа, якая выяўляецца свабодна і сумленна ў ходзе перыядычных і сапраўдных выбараў, з'яўляецца асновай улады і законнасці любога ўрада". А каб воля народа служыла асновай улады ўрада, дзяржавы-ўдзельніцы ўстанавілі дзевяць правілаў, адно іншага важней і правільней.
Але я хачу нагадаць толькі аб адным прынцыпе, парушыўшы які, можна далей ужо не будаваць ніякіх збудаванняў - усё абрынецца. Дзяржава абавязаная забяспечыць, каб "закон і дзяржаўная палітыка дапускалі правядзенне палітычных кампаній у атмасферы свабоды і сумленнасці, у якой ніякія адміністрацыйныя дзеянні, гвалт або запалохванне не ўтрымлівалі б партыі і кандыдатаў ад вольнага выкладання сваіх поглядаў і ацэнак, а таксама не перашкаджалі б выбаршчыкам знаёміцца з імі і абмяркоўваць іх ці галасаваць свабодна, не асцерагаючыся пакарання".
Парушыўшы гэты прынцып, распіхаўшы апанентаў па турмах, ізалятарах і "варанках", улады ўжо пакінулі нас без далейшых мэтаў у гэтай кампаніі: што з таго, што я падтрымліваю таго ці іншага кандыдата ці не падтрымліваю нікога, калі прынамсі ўжо двое з іх не могуць весці канкурэнтную барацьбу? Што мне да падліку галасоў, калі ў бюлетэнь ужо дакладна не трапіў адзін і, хутчэй за ўсё, не патрапіць як мінімум яшчэ адзін з тых, хто сумленна сабраў ці мог сабраць патрэбныя 100 тыс. подпісаў выбаршчыкаў? Што мне да выступаў кандыдатаў, калі над тым, хто яшчэ будзе мець доступ да мікрафона, павісла злавесным ценем пагроза турмы або збіцця?
І, нарэшце, які сэнс у перамозе на выбарах, калі дзейная ўлада дала выразны пасыл: краіну яна нікому не аддасць? І пераможцу на справядлівых выбарах таксама. А гэта, дарэчы, таксама парушае адзін з прынцыпаў - забяспечваць, каб "кандыдаты, якія атрымалі неабходную колькасць галасоў, вызначаную законам, належным чынам уступалі на пасаду".
Блог Паўла Сапелкі: Усе - на кухню